Khi mới bước vào thị trường chứng khoán, nhiều nhà đầu tư dễ bị choáng ngợp bởi các thuật ngữ như giao dịch ký quỹ (margin), tỷ lệ ký quỹ, call margin, hay force sell. Việc hiểu đúng và đủ những khái niệm này giúp bạn sử dụng đòn bẩy tài chính một cách hiệu quả, tránh những rủi ro không đáng có.
Trong bài viết dạng hỏi – đáp nhanh này, Make Growth Investment sẽ giải đáp 20 câu hỏi thường gặp về margin, được tổng hợp từ kinh nghiệm thực tế và tư vấn của các chuyên gia tài chính, giúp bạn nắm rõ từ cơ bản đến nâng cao.
1. Giao dịch ký quỹ (margin) là gì?
Giao dịch ký quỹ là hình thức nhà đầu tư vay tiền từ công ty chứng khoán để mua cổ phiếu, dùng chính số cổ phiếu đó làm tài sản đảm bảo. Đây là công cụ giúp tăng quy mô đầu tư, nhưng đồng thời cũng khuếch đại cả lợi nhuận lẫn thua lỗ.
2. Ai được phép sử dụng margin?
Tất cả nhà đầu tư cá nhân hoặc tổ chức có tài khoản chứng khoán thông thường đều có thể sử dụng margin, miễn là mã cổ phiếu mà bạn mua nằm trong danh sách được phép giao dịch ký quỹ do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phê duyệt.
3. Margin hoạt động như thế nào?
Bạn nạp một phần vốn tự có, công ty chứng khoán sẽ cho vay phần còn lại theo tỷ lệ ký quỹ quy định. Ví dụ, với tỷ lệ 50%, nếu bạn có 100 triệu đồng, bạn có thể vay thêm 100 triệu để mua 200 triệu cổ phiếu.
4. Tỷ lệ ký quỹ là gì?
Tỷ lệ ký quỹ là tỷ lệ giữa vốn tự có của nhà đầu tư trên tổng giá trị danh mục đầu tư. Khi tỷ lệ này giảm dưới mức quy định (thường là 30%), bạn sẽ bị cảnh báo hoặc bị call margin.
5. Margin call là gì?
Margin call là cảnh báo từ công ty chứng khoán yêu cầu bạn nộp thêm tiền hoặc bán bớt cổ phiếu để nâng tỷ lệ ký quỹ trở lại mức an toàn. Nếu không kịp xử lý, bạn có thể bị bán giải chấp (force sell).
6. Force sell là gì?
Force sell là việc công ty chứng khoán tự động bán cổ phiếu trong tài khoản margin của bạn khi bạn không nộp thêm tiền sau khi bị call margin, nhằm thu hồi khoản vay.
7. Tỷ lệ ký quỹ ban đầu và duy trì khác nhau thế nào?
- Tỷ lệ ký quỹ ban đầu là mức vốn tự có tối thiểu bạn cần có khi mở vị thế mới.
- Tỷ lệ ký quỹ duy trì là mức tối thiểu bạn phải giữ trong suốt quá trình vay, nếu thấp hơn bạn sẽ bị call margin.
8. Lãi suất vay margin hiện nay là bao nhiêu?
Tùy từng công ty chứng khoán, lãi suất vay margin dao động từ 11% đến 15%/năm. Một số công ty lớn có thể ưu đãi thấp hơn cho khách hàng VIP hoặc gói sản phẩm đặc biệt.
9. Làm thế nào để tính tiền lãi vay margin?
Lãi margin được tính theo công thức: Tiền lãi = Số tiền vay × Lãi suất (%/năm) × Số ngày vay / 365
Lãi thường được trừ trực tiếp vào tài khoản chứng khoán hàng ngày hoặc hàng tháng.
10. Cổ phiếu nào được phép vay margin?
Không phải mã cổ phiếu nào cũng được mua ký quỹ. Các cổ phiếu được vay margin phải đáp ứng tiêu chí của Ủy ban Chứng khoán và không thuộc diện cảnh báo, kiểm soát hoặc bị hạn chế giao dịch.
11. Tôi có thể dùng margin để mua trái phiếu hoặc chứng quyền không?
Không. Hiện tại, margin chỉ được áp dụng cho cổ phiếu niêm yết, không dành cho các loại chứng khoán khác như trái phiếu, chứng quyền, ETF, phái sinh.
12. Có nên dùng margin khi mới đầu tư không?
Các chuyên gia khuyên nhà đầu tư mới không nên dùng margin ngay, vì cần có kinh nghiệm và tâm lý vững vàng trước khi sử dụng đòn bẩy tài chính. Hãy bắt đầu bằng vốn tự có để hiểu thị trường.
13. Margin có phù hợp với đầu tư dài hạn không?
Không nên. Vì lãi vay margin tính theo ngày, nên nếu nắm giữ cổ phiếu lâu, chi phí lãi sẽ rất cao. Margin chỉ phù hợp cho chiến lược ngắn hạn hoặc trung hạn khi bạn nắm chắc xu hướng thị trường.
14. Dấu hiệu bị margin call là gì?
Khi tỷ lệ ký quỹ giảm xuống gần mức 30%, bạn sẽ nhận được thông báo call margin qua SMS, email hoặc trên ứng dụng chứng khoán. Đây là lúc cần bổ sung tiền hoặc bán bớt cổ phiếu.
15. Cách xử lý khi bị call margin?
Bạn có thể chọn một trong ba cách:
- Nộp thêm tiền vào tài khoản để tăng tỷ lệ ký quỹ.
- Bán bớt cổ phiếu để giảm dư nợ.
- Kết hợp cả hai để nhanh chóng đưa tỷ lệ ký quỹ về ngưỡng an toàn.
16. Làm sao để tránh bị call margin?
Một số cách tránh margin call phổ biến là:
- Giữ tỷ lệ vay margin dưới 50% tổng vốn.
- Cắt lỗ sớm khi cổ phiếu giảm mạnh.
- Tránh dùng margin trong giai đoạn thị trường biến động hoặc xu hướng giảm.
17. Khi nào margin trở thành “con dao hai lưỡi”?
Khi bạn sử dụng quá mức đòn bẩy trong thị trường giảm điểm. Margin có thể khiến tài sản giảm rất nhanh, thậm chí “cháy tài khoản” nếu không kiểm soát rủi ro.
18. Có thể chuyển đổi khoản vay margin sang vay thông thường không?
Không. Margin là khoản vay gắn liền với tài khoản chứng khoán và danh mục cổ phiếu hiện có, không thể chuyển thành khoản vay cá nhân hoặc vay ngân hàng.
19. Tư vấn giao dịch margin cho người mới – nên bắt đầu thế nào?
- Chọn công ty chứng khoán uy tín, có hệ thống cảnh báo và hỗ trợ quản lý margin tự động.
- Bắt đầu với tỷ lệ vay thấp (30–40%) để làm quen.
- Chỉ dùng margin cho cổ phiếu có thanh khoản cao và xu hướng rõ ràng.
20. Có nên sử dụng margin trong giai đoạn thị trường biến động mạnh?
Không nên. Khi thị trường rơi vào xu hướng giảm hoặc có biến động lớn, margin sẽ khiến bạn mất kiểm soát và dễ bị call margin. Thời điểm phù hợp để sử dụng margin là khi thị trường tích cực và có xu hướng tăng bền vững.
